انتخاب رشته تحصیلی مناسب با استعداد بچه ها، یک مهارت آموختنی است

انتخاب رشته تحصیلی مناسب با استعداد بچه ها، یک مهارت آموختنی است
بچّه ها چگونه با مهارت های خود آشنا می شوند:
اگر زندگی تحصیلی بچّه ها را یک مثلث در نظر بگیریم، کشیدن دو ضلع آن، با شناختی که از مهارت ها و ارزش ها پیدا کرده¬اند شکل می گیرد و با کشیدن ضلع باقیمانده به نام علاقه ها کامل می شود.
در این مقاله به هر سه ضلع این مثلث پرداخته خواهد شد. باید توجّه داشت که هر سه ضلع این مثلث برای انتخاب یک رشته تحصیلی مناسب با ابعاد وجودی فرزند شما کامل خواهدشد؛ در غیر این صورت فرزند شما نمی تواند برای ادامه راه تصمیم درستی بگیرد.
بدون شک انتخاب رشته تحصیلی در دوره دوّم متوسطه به صورت عام، و در دوران دانشگاه به طور خاص نقش تعیین کننده ای در سرنوشت تحصیلی بچه ها خواهد داشت. و تصویر هر کدام از این سه ضلع مثلث یعنی مهارت ها، ارزش ها و علاقه ها باید تا جایی که امکان داشته باشد، برای بچّه ها شفاف و واضح شود.
باید توجّه داشت که همه انسان ها طبق تصویری که از خود دارند زندگی می کنند، وقتی بچّه ای در درسی مثل شیمی، یا عربی مشکل داشته باشد، آهسته آهسته به این باور می رسد که، در آن درس خاص مهارت و استعدادی ندارد، و در نتیجه در تصمیم گیری های خود رشته ها و شغل هایی را انتخاب می کند که هیچ آثاری از مباحث ذکر شده، درآنها وجود نداشته باشد.
بدون شک فرزندان شما برای کسب موفقیّت و پیشرفت در درس ها، و در رشته تحصیلی که انتخاب می کنند، چه در دوره دبیرستان، و یا بعد از آن در دانشگاه برای ادامه تحصیل، مهارت هایی نیاز دارند. این مسئله حتّی در ادامه مسیر زندگی شان و انتخاب شغل دلخواه و مورد نظرشان نیز بسیار محسوس خواهدبود.
اگر فرزند شما مهارت خاصّی داشته و در مسیر مناسبی قرار بگیرد، روز به روز در آن مهارت توانایی بیشتری پیدا کرده و در آن پیشرفت می کند. عکس این قضیه نیز صادق است؛ یعنی اگر بچّه ها در رشته ی مناسب خود ادامه تحصیل ندهند، علاوه بر نابودی مهارت ها و توانمندی هایی که داشته اند، خود به خود از گردونه رقابت حذف شده و بدون شک زندگی شادی را تجربه نخواهند کرد.
بنابراین بسیار مهم است که بچّه ها، در درجه اوّل مهارت های خود را بشناسند، و بدانند در چه سطحی از آن مهارت قرار گرفته اند؛ و در مرحله بعدی با شناخت دقیق رشته های تحصیلی، ضمن قرار گرفتن در مسیر درست، برای پیشرفت بیشتر در همان راه گام بردارند.
پاسخ دادن به سئوالات زیر و کامل کردن برخی از مفاهیمی که در ادامه آورده شده است، باعث می شود که بچّه ها به مهارت های خود بیشتر از پیش آشنا شوند:
◊ بیشترین توانایی فرزندتان در ارتباط با انجام دادن چه کارهایی است؟ و این کارها پیرامون چه موضوعاتی انجام می شود؟
◊ مجرا و راهی برای تشویق شدن در این مهارت خاص، برای آن ها وجود دارد؟ بیشتر چه کسانی در اطرافشان این کار را انجام می دهند؟
◊ از فرزندتان بخواهید، بعد از خوب فکر کردن ببیند، به غیر از موارد بالا در چه کارهای دیگری مهارت دارد؟
◊ از فرزندتان بخواهید نظر دوستانش را در مورد مهارت هایش جویا شود. به عبارت دیگر بررسی کنند که او از نظر دوستانش در چه کارهایی مهارت بیشتری دارد.
◊ معمولاً هر دانش آموزی در یکی از درس ها، نمرات خوبی می گیرد و در آن استعداد و علاقه بیشتری از خود نشان می دهد. این مسأله در مورد فرزند شما چگونه است؟ و در چه درس هایی مهارت بیشتری از خود نشان می دهد؟
با جمع آوری اطلاعات بالا، حالا می توانید با بهره مندی از فهرست ارائه شده زیر، ضمن یاری به فرزندتان از آنها بخواهید برخی از مهارت هایی که به نظرش در آن ها استعداد بیشتری دارند را مشخص نمایند؛ فراموش نکنید که این فهرست، کامل نبوده و برخی از موارد آن پیشنهادی است؛ و شما با یاری فرزندتان می توانید تا آنجا که امکان دارد نسبت به اضافه کردن و تکمیل آن، اقدام نمائید :
◊ توانایی خاصی در بحث کردن و حاضر جوابی دارد.
◊ توانایی جسمی و قدرت بدنی زیادی دارد به همین دلیل در ارتباط با کارهای مرتبط با آن، درخشش خوبی از خود نشان می دهد. مثلاً، ورزشکار خوبی در رشته های رزمی است؟
◊ قدرت بیان خوبی دارد؛ و در بین جمع خوب صحبت می کند.
◊ توانایی استدلال و تفکر منطقی دارد.
◊ از اعتماد به نفس بالایی برخوردار است. و از مشکل خجول بودن رنج نمی برد.
◊ کارهای فنی مثل تعمیر وسایل و … را خوب انجام می دهد.
◊ روابط اجتماعی خوبی دارد، و در همکاری های گروهی، و انجام کار تیمی به خوبی ایفای نقش می کند.
◊ انسان صبوری است و حوصله زیادی از خود در انجام کارها نشان می دهد.
◊ توانایی حل مسأله داشته و تصمیم گیری های بجا و منطقی از خود نشان می دهد.
◊ توانایی خوبی در کشیدن طرح و الگو دارد.
◊ در جمله نویسی استعداد داشته و انشاء خوبی دارد.
◊ در ریاضیات مهارت زیادی از خود نشان می دهد.
◊ برنامه ریزی قابل قبولی در فعّالیّت هایی که به او واگذار می کنید دارد.
◊ در انجام کارهای هنری، مانند: نقاشی و طراحی استعداد خوبی دارد.
◊ مهارت های دیگری که، در لیست بالا وجود ندارد و می¬توانید به آن اشاره کنید ………………………
یک بار دیگر به فهرست بالا مراجعه کنید. اینبار از بچّه ها بخواهید سه مورد از مهارت هایی که علاقه دارند پرورش دهند را مشخص نمائید:
◊ ……………………….
◊ ……………………….
◊ ………………………
هنگامی که، در این مرحله بچّه ها، سه مهارتی را که نسبت به آن علاقه بیشتری از خود نشان دادند را مشخص نمودند، از آنها سئوال کنید که به نظرشان چه کارهایی می توانند انجام دهند که این مهارت ها به صورت اصولی رشد و پرورش پیدا کنند.
از آنها بخواهید که تصمیم جدّی و قاطعانه ای برای اینکار بگیرند، و برای تحقق آن برنامه ریزی مناسبی داشته باشند.
برای شروع اینکار به هیچ وجه عجله نکنید و بچّه ها را تحت فشار قرار ندهید، بگذارید آنها با فراغ بال تصمیم نهایی را بگیرند، چرا که همانطور که میدانید، اگر فرزند شما استعداد و زمینه مورد نیاز را برای انجام این مهارت ها نداشته باشد، هیچ اتّفاق خاصی نخواهد افتاد و تنها وقت آنها و البته، هزینه شما به هدر خواهد رفت.
ارزش هایی که بچه ها و خانواده به آن اعتقاد دارند، چه تاثیری می تواند در انتخاب رشته تحصیلی آنها داشته باشد؟
ارزش های مورد پذیرش یک فرد یکی از مسائل مهمی است که می تواند، جنبه های مختلف فردی و اجتماعی او را متاثر کند، و به صورت مستقیم روی توانمندی و علاقه مندی های او تاثیر بگذارد.
به عبارت دیگر ارزش های هر کسی نمودی از خود واقعی اوست، چرا که آنها زیربنای زندگی فردی و حرفه ای او را تشکیل می دهد.
هر شخصی در زندگی، ممکن است تحت تأثیر این موارد قرار گیرد:
♠ اعتقادات مذهبی،
♠ تربیت خانوادگی،
♠ محیطی که در آن رشد و نمو می کند،
♠ تجربیاتی که در طول زندگی خود پیدا می کند،
و با تاثیرپذیری این موارد است که به اصول و ارزش هایی در طول حیاط خود پایبند می شود. بدیهی است توجه به این ارزش ها است که بر تمامی رفتارها و تصمیم گیری های بعدی او تأثیر می گذارد.
این مقدمه را از آن جهت گفتم که ادامه تحصیل بچّه ها و انتخاب رشته ای که در آینده علاقه مند به تحصیل در آن هستند نیز، از این قاعده جدا نیست؛ چه بسا عدم تطابق این مسئله می تواند آنها را با چالشی جدی در زندگی خود مواجه نماید.
فرض بگیرید فرزند شما با توجّه به ویژگی های خاصّ عاطفی که دارد به کارها و فعّالیت های هنری علاقه مند است، ولی با توجّه به بازار کاری که از رشته های دیگر سراغ دارد، و یا با توصیه ای که شما به عنوان پدر و مادر به فرزندتان دارید، انتخاب رشته ای به غیر از این رشته را انجام می دهد.
در این صورت همانطور که حدس زده اید فرزندتان دچار دوگانگی و سرگشتگی شده و نمی تواند موفقیّت قابل توجهی در رشته ای که انتخاب کرده به دست آورد.
برای آگاهی از تاثیر هنر بر روی بچه ها می توانید این مقاله را هم مطالعه کنید:
یادگیری هنر برای بچه ها و کسب مهارتهای مورد نیازشان
ارزش ها معمولاَ از دو دیدگاه قابل بررسی هستند:
ارزش هایی هستند که به ویژگی های خود رشته تحصیلی یا کار مربوط می شود “ارزش های درونی” می گویند، و برخی از ارزش ها، به شرایط رشته ی تحصیلی یا کار مربوط می شوند، که به آنها “ارزش های بیرونی” گفته می شود.
به طور مثال اگر فرزند شما به صورت ذاتی نوعی خلاقیّت در فهم مفاهیم علوم دارد، به آن ارزش درونی گفته می شود. و اگر این ویژگی و تخصص را در انجام کارهای آزمایشگاهی داشته باشد، از ارزش های بیرونی برخوردار است.
به جز انتخاب رشته برای بچّه ها، که به اهمیّت آن اشاره شد، آگاهی از ارزش ها، در انتخابی که در آینده از شغل مورد نظرشان می کنند نیز مهم است.
اینکه بچّه ها در مورد کاری که انجام می دهند چه احساسی دارند و این ارتباط با جامعه ای که در آن زندگی می کنند چگونه رقم می خورد حائز اهمیّت است.
چنانچه فرزند شما در آینده، شغلی را انتخاب نماید که با ارزش هایی که به آن اعتقاد ندارد ارتباطی نداشته باشد، مطمئناَ دچار تناقض و دوگانگی گردیده و لذّتی از آن نخواهدبرد.
برای آنکه بچّه ها با ارزش های خود بیشتر آشنا شوند چه باید کرد؟
شناخت ارزش ها یکی از اموری است که هر شخص آن را از درون خود احساس می کند، به همین دلیل به نظر می رسد، بهترین کاری که شما می توانید انجام دهید، طرح سئوالاتی است که فرزندانتان با پاسخ دادن به آن بتوانند، جنبه های مختلف شخصیّت خود را، در زمینه ارزش هایی که به آن معتقدند را ارزیابی کنند.
لزومی ندارد شما پاسخ هایی که آن ها می دهند را ملاحظه کنید، در حقیقت شما به عنوان چراغی عمل می کنید که مسیر را برای آن ها روشن کرده و بقیه کار بر عهده خودشان خواهد بود.
از آنها بخواهید برای این منظور به این سئوالات به صورت شخصی پاسخ دهند:
◊ به فرزند خود بگوئید با توجّه به تعریفی که از آدم موفّق دارد، میزان موفقیّت خود را چگونه ارزیابی می کند؟
◊ اگر فرزند شا از نظر مالی کاملاً تأمین باشد، به او بگوئید در آن صورت وقت خود را چگونه می گذراند؟
◊ با مقدار قابل توجّهی پول مثلاً دویست میلیون تومان که در اختیار او گذاشته می شود چه خواهد کرد؟
– به او بگوئید آیا در درون خود چیزی را می بیند که نیاز به تغییر داشته باشد؟
◊ انتظار دارد در ده سال آینده چه جایگاهی را داشته باشد؟
◊ با تعاملاتی که با دیگران دارد، چه مباحث ارزشی را در آن ها پررنگ تر می بیند؟
◊ ارزش های اجتماعی از نظر آن ها شامل چه مباحثی هستند؟ (احترام به قانون، کار و کوشش، سرگرمی و خوش گذرانی، عدالت و برابری، کسب ثروت و ….)
◊ نظر آن ها در مورد ارزش های خانوادگی شما چیست؟ آیا نظر شما را قبول دارد، یا خیر؟
توجّه داشته باشید، که بچّه ها باید این موضوع را بدانند که قرار نیست شعاری با مسئله ارزش ها برخورد داشته باشند، بلکه قرار است، آنها با ارزش های وجودی خود تا جایی که امکان داشته باشد آشنا شوند. و این داستان جز با تفکر و تأمّل منطقی در این خصوص محقق نخواهدشد.
سخن پایانی:
با کنار هم قرار دادن تمامی نکاتی که در بالا در مورد خودشناسی بچه ها گفته شد، و تکمیل شدن این پازل با روش پرسش و پاسخ، ذهنیت بچه ها در مورد خودشان آهسته آهسته شکل خواهد گرفت.
◊ اینکه، از چه راه ها و روش هایی می توانند به خودشناسی مورد نیازشان در طول زندگی برسند
◊ اینکه، به چه حوزه های موضوعی علاقه مند هستند
◊ اینکه، پیشینه خانوادگی آنها و گرایش فامیلی آنها در چه زمینه هایی بوده است
◊ اینکه، چه چیزهایی ارزش های ذهنی و فکری آنها را تشکیل می دهد
◊ اینکه، استعداد واقعی آنها در چه حوزه ای شکوفا خواهد شد
◊ اینکه، چه توانمندی های دیگری پیش تر از آنچه در موردش فکر می کردند در آنها پنهان بوده و با خودشناسی آشکار شده است
◊ اینکه، استعداد و پیشرفت واقعی آنها برای ادامه ی تحصیل منوط به انتخاب چه رشته های تحصیلی است
◊ و اینکه ….
بهترین ره آوردی که این خودشناسی برای آنها به همراه دارد، پایان سرگردانی های آنها برای گذر از هزارتوی مسیر زندگی است، و این اگر نگویم برای آنها حیاتی است، مطمئن هستم که شما نیز با نظر من موافق هستید که، نقش بسزایی در موفقیت های آینده فرزندان ما خواهد داشت.
دیدگاهتان را بنویسید